CHOSZCZNO. 14 maja br. minie 80. rocznica zamiany polskich i francuskich jeńców w Oflagach II B Arnswalde i II D Gross Born. Z tej okazji, 13 maja w naszym mieście, odbędzie się szereg uroczystości, w tym m.in. uroczysty apel poległych i otwarcie wystawy. Rodziny polskich i francuskich jeńców będą mogły również zwiedzić koszary, czyli miejsce gdzie w czasie wojny mieścił się oflag.
Oflag II B Arnswalde
Utworzony został w 1939 roku na bazie koszar niemieckiego 3 batalionu 25 pułku piechoty zmotoryzowanej i 3 dywizjonu 2 pułku artylerii zmotoryzowanej. Nadano mu nazwę Arnswalde II B (Arnswalde – nazwa miejscowości, II – numer okręgu wojskowego, B – kolejność obozu w okręgu)
W zachowanym do dzisiaj układzie, w ogrodzonym podwójnym płotem z drutu kolczastego znajdowały się cztery dwupiętrowe bloki, sala gimnastyczna, dwa budynki administracyjne, cztery garaże i duży plac apelowy.
Pierwszy transport kolejowy liczący 1618 oficerów i 636 szeregowych przybył 6 listopada 1939 roku ze Stalagu II D w Stargardzie. Z zachowanych pamiętników wiemy, że maszerowali przez miasto w kilkusetosobowych kolumnach, jedni z dworca w Choszcznie inni ze stacji kolejowej w Zamęcinie. W tej grupie byli żołnierze z Armii Kraków, Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie i obrońcy wybrzeża.
Ze strony niemieckiej oflagiem kierował komendant, któremu podlegali: oficer kontrwywiadu, oficer sądowy, administracja, oddział wartowniczy, służba sanitarna i kulturalno-oświatowa. Ze strony polskiej wyznaczani byli tzw. starsi obozu (płk Rudolf Kaleński, płk Wojciech Tyczyński i płk Witold Dzierżykraj-Morawski). Dodatkowo wyznaczani byli starsi bloku, starsi garażu i starsi kompanii (piętra).
Jak podkreślali sami jeńcy, warunki jakie zastali, były zdecydowanie lepsze od tych w Stargardzie. Zamieszkali w izbach żołnierskich, na każdym piętrze znajdowały się toalety i umywalki z bieżącą zimną wodą,. Leczenie zorganizowano w oparciu o polską służbę zdrowia, a ciężej chorych kierowano do szpitala w Stargardzie. Jedzenie oceniono na 850 kalorii dziennie. Oficerowie otrzymywali comiesięczne pobory płacone w tzw. lagermarkach (generał 180 a podporucznik 72).
Kaplica obozowa znajdowała się w sali gimnastycznej. Szaty kościelne i naczynia liturgiczne były własnością Kościoła Mariackiego w Krakowie, a przywiózł je do obozu ks. kpt. Mieczysław Szablewski. Początkowo opiekę duszpasterską sprawowało w Choszcznie czterech kapelanów. Wiosną 1940 r. zostali przeniesieni do obozów koncentracyjnych. W tym czasie w Arnswalde istniała też parafia katolicka, której proboszczem był ks. Jordan i to on odprawiał też msze.
W obozie zorganizowano Wyższe Kursy Nauczycielskie, Koło Inżynierów i Techników, Studium Politechniczne z wydziałami: chemii, elektrycznym, geodezji, architektury, inżynierii lądowej, górniczo-hutniczym i mechanicznym. Istniały także koła zainteresowań (np.: Koło Ekonomistów, Koło Matematyków, Koło Literackie, Koło Prawników itd.).
Sprawami polityki kulturalno-oświatowej zajmowała się Komisja Kulturalno-Oświatowa. W oflagu istniała orkiestra symfoniczna, dwie rozrywkowe (jazzowe) i kwintet smyczkowy. Był też 100-osobowy chór. Działał “Teatr Symbolów”, który pod koniec swojego istnienia skupiał 92 aktorów, 10 reżyserów, 120 członków zespołu technicznego, a także 2 baletmistrzów. Była też biblioteka, która w 1941 roku liczyła 13 600 książek.
Głównym propagatorem życia sportowego był dwukrotny olimpijczyk, dziennikarz sportowy ppor. Zygmunt Weiss. Oprócz gier zespołowych uprawiano zapasy, lekkoatletykę, boks, grano w tenisa. Działały kluby sportowe: “Warta”, “Wisła”, “Pogoń”, ŁKS, które liczyły około 700 członków. Prowadzono rozgrywki ligowe, funkcjonował totalizator piłkarski (płacono papierosami). Istniała poradnia sportowa.
W oflagu ukazała się pierwsza w obozach jenieckich legalna gazeta “Gazetka Obozowa”, a po niej “Za Drutami”.
Od 15 sierpnia do 8 listopada 1940 roku przebywało 356 oficerów i 140 szeregowych francuskich. Wywieziono ich do obozu w Prezlau. 14 maja 1942 ponownie w oflagu II B pojawili się Francuzi, był to efekt wymiany jeńców między dwoma obozami. Polaków wywieziono do Oflagu II D w Bornem Sulinowie, gdzie uprzednio przebywali Francuzi. Oflag Arnswalde II B stał się obozem całkowicie francuskim.
opr. Tadeusz Krawiec
O historii oflagu m.in.: “Oflag II B Arnswalde” – Józef Bohatkiewicz, “Oflag” – Marek Sadzewicz, “Oflag Arnswalde – Jenieckie losy” – Sławomir Giziński, Andrzej Szutowicz
